پس از معرفی اثبات کار (PoW)، به عنوان راه حلی برای حل مشکل اجماع در شبکه‌های غیرمتمرکز، دردسرهای مربوط به این الگوریتم نمایان شد. بنابراین فعالان حوزه ارزهای دیجیتال به دنبال یک راهی جدید برآمدند. نتیجه این تلاش به الگوریتم اجماع اثبات سهام (PoS) ختم شد.
در استیکینگ وجوه شما برای پشتیبانی از امنیت بلاکچین و مشارکت در فعالیت‌های آن، قفل می‌شود و در ازای این، به شما سود تعلق خواهد گرفت.
راه‌های زیادی برای انجام استیکینگ وجود دارد. در ساده‌ترین و معمول‌ترین راه تنها کافی است که شما دارایی خود را به کیف پولی که از استیکینگ پشتیبانی می‌کند، انتقال دهید.
به‌عنوان‌مثال Trust Wallet از استیکینگ پشتیبانی می‌کند. علاوه بر این بسیاری از صرافی‌ها خدمات استیکینگاستیکینگ را به کاربران خود ارائه می‌دهند. مثلاً در بخش Binance Staking صرافی بایننس، شما این امکان را خواهید داشت تا به روشی کاملاً ساده پاداش به دست آورید. برای این کار تنها باید برخی از ارزهای دیجیتال را خریداری کرده و داخل کیف پول صرافی نگهداری کنید.
کارکرد استیکینگ بر این مبناست که شرکت‌کنندگان می‌توانند یک ارز دیجیتال مشخص را در یک کیف پول خاص قفل یا “Stake ” کنند. با توجه به میزان دارایی قفل‌شده به صورت تصادفی و در فواصل زمانی معین، حق اعتباربخشی به بلوک‌ها و ایجاد یک بلوک جدید به آن‌ها داده می‌شود و در نتیجه، پاداش بلوک ایجاد شده به آن‌ها تعلق می‌گیرد. هرچه میزان دارایی قفل‌شده یا Stake و سهام بیشتر باشد، شانس اینکه شبکه شما را برای اعتباربخشی انتخاب کند بیشتر می‌شود.
تفاوت عمده اثبات کار و اثبات سهام در همین‌جا مشخص می‌شود که شبکه اثبات سهام به قدرت محاسباتی دستگاه شما نیازی ندارد و میزان دارایی قفل‌شده، شانس شما را برای ایجاد یک بلوک بیشتر می‌کند.
برخی معتقدند که تولید بلوک از طریق استیکینگ، مقیاس‌پذیری بالاتری را برای بلاکچین ایجاد می‌کند. در واقع این یکی از دلایلی است که شبکه Ethereum 2.0 از سال‌ها قبل جهت مهاجرت از اجماع اثبات کار به اجماع اثبات سهام اقدام کرده و اخیراً بخشی از آن عملیاتی شده است.
استیکینگ ارز دیجیتال
به زبان ساده، استیکینگ به معنی دریافت سود به خاطر نگهداری یک ارز دیجیتال در مکانی مشخص همانند یک کیف پول یا حساب کاربری یک صرافی است. به منظور استیک رمز ارز دو راه پیش پای هولدرها قرار دارد؛ راهکار نخست، نگهداری در کیف پول است. این روش استیکینگ سرد نام دارد. دومین روش، استیک کردن در دل یک صرافی کریپتوکارنسی است. این روش به دو صورت Locked و Flexible قابل انجام است که در ادامه بیشتر با آن‌ها آشنا خواهیم شد.
برای درک بهتر نحوه عملکرد فرآیند استیکینگ ارز دیجیتال ابتدا باید به درک خوبی از مکانیزم الگوریتم اثبات سهام (Proof of Stake) برسید که در مقاله های قبلی توضیح داده شد.
تفاوت هولد کردن و استیک کردن رمز ارز
در نگاه اول، استیک کردن شبیه هولد (هودل) کردن به نظر می‌رسد، اما تفاوتی مهم وجود دارد. بعد از Staking، برخلاف زمان Holding، دارایی‌تان قفل شده و دیگر نمی‌توانید آزادانه از آن استفاده کنید. البته با هولد کردن چیزی به دارایی‌تان اضافه نخواهد شد (تعداد کوین‌ها یا توکن‌ها اضافه نخواهد شد)، اما با استیک کردن علاوه بر دریافت جایزه‌ای در قالب همان ارز دیجیتال، در تامین امنیت، افزایش کارایی، بهره‌وری و غیر متمرکزتر شدن شبکه بلاک چین رمز ارز مورد نظر نیز مشارکت خواهید داشت.
برای درک بهتر تفاوت هولدینگ و استیکینگ، تصور کنید استراتژی سرمایه گذاری کنونی شما، بر اساس تحلیل فاندامنتال، خرید کاردانو و نگه داشتن آن برای چند ماه است. بر اساس اخباری که دنبال کرده‌اید، قیمت ADA به احتمال زیاد در آینده‌ای نزدیک افزایش پیدا می‌کند. با این حال، مجبور نیستید تا زمان مورد نظر، سرمایه را دست نخورده نگه دارید؛ اگر در این میان، بر اساس تحلیل تکنیکال، صعود موقت رمز ارز دیگری نظیر اتریوم (ETH) را پیش‌بینی کنید، می‌توانید ADA را تبدیل به ETH کنید و بعد از رسیدن قیمت رمز ارز دوم به رقم مورد نظر، مجددا آن را به اولین مورد برگردانید. اما وقتی ارز دیجیتالی را استیک می‌کنید، دیگر چنین کاری ممکن نیست.
استیکینگ ارز دیجیتال چگونه کار می‌کند؟
در مکانیزم اثبات کار، بلاک‌های جدید توسط ماینرها و با انجام عملیات ماینینگ تولید می‌شوند. اما در مکانیزم PoS، بلاک‌های جدید و تایید تراکنش‌ها، از طریق عمل Staking صورت می‌پذیرد. عمل استیکینگ شامل نودهایی از شبکه است، که مقداری از کوین شبکه بلاک چین را نگهداری می‌کنند. سپس پروتکل شبکه به صورت اتفاقی و در یک بازه زمانی معین، از میان این به اصطلاح استیکرها – Stakers، یک نود را به عنوان مسئول تایید تراکنش‌ها و ایجاد بلاک جدید انتخاب می‌کند. در این روش، هر گره‌ای که مقدار کوین بیشتری ذخیره کرده باشد، شانس بیشتری برای ایجاد بلاک جدید دارد.
در روش استیکینگ، نیازی به خرید تجهیزات جهت ایجاد بلاک‌های جدید نیست. در روش PoW، برای استخراج بلاک‌های جدید نیاز به دستگاه‌های ماینر قدرتمند داریم. سرمایه‌ای که برای خرید تجهیزات ماین کردن رمز ارزها مورد نیاز است، عموما مبلغ قابل توجهی است که بایستی توسط ماینرها تامین شود.
پاداش استیکینگ ارز دیجیتال یا Staking Reward
هر شبکه مطابق پروتکل خود پاداش را محاسبه می‌کند. عموما شبکه‌های بلاک چین مبتنی بر مکانیز اثبات سهام برای محاسبه سود و پاداش استیکینگ فاکتورهای زیر را مدنظر قرار می‌دهند:
- چه مقدار کوین توسط نود ذخیره شده است.
- مدت زمان نگهداری کوین توسط نود چه مقدار است.
- مقدار کل کوین‌های ذخیره شده در شبکه چه مقدار است.
- نرخ تورم
- دیگر فاکتورها…
استخر استیکینگ یا Staking Pool چیست؟
یک استیکینک پول – Staking Pool، مجموعه افرادی است که اقدام به ذخیره و نگهداری یک ارز دیجیتال کرده‌اند. این افراد از طریق استخر استیکینگ به هم متصل شده، تا شانس خود را برای دریافت پاداش افزایش دهند. این هودلرها از طریق هم‌افزایی مقدار دارایی‌های خود، برای دریافت پاداش شانس بیشتری دارند. در انتها و در صورت دریافت پاداش، این جایزه بین تمامی شرکت کنندگان توزیع خواهد شد. توزیع پاداش با مقدار دارایی هر فرد تناسب دارد. راه‌اندازی یک استخر استیکینگ عموما کار پرهزینه و زمانبری است و وجود این استخرها، برای شبکه‌ای که ورود به آن دشوار است (از لحاظ فنی و مالی)، بسیار اهمیت دارد.
به جز مورد بالا، وجود این استخرها برای هودلرها موقعیت بسیار مناسبی را جهت سرمایه‌گذاری فراهم کرده است. پس از Staking، زمان برداشت یا رفع بلوکه شدن سرمایه، توسط پروتکل شبکه تعیین می‌شود. معمولا حداقل مقدار ارز دیجیتال جهت ذخیره و استیکینگ به گونه‌ایست که از رفتارهای مخرب جلوگیری شود.
انواع استیکینگ و سیوینگ ارز دیجیتال
Staking ارزهای مجازی انواع متفاوتی دارد. در این بین می‌توان استیکینگ سرد (Cold Staking)، استیکینگ قفل شده (Locked Staking) و استیکینگ منعطف (Flexible Staking) را نام برد. البته با توجه به بروزرسانی‌های اخیر بایننس، گزینه‌های جدیدی به‌نام Flexible Saving یا پس‌انداز معطف و Fixed Saving یا سیوینگ ثابت اضافه شده است.
استیکینگ قفل شده (Locked Staking)
لاکد استیکینگ، فرایند هولد کردن دارایی‌های دیجیتال درون کیف پول صرافی، در راستای پشتیبانی از یک شبکه بلاک چینی است. بنابراین تا زمانی که وجوه شما در والت صرافی قفل شده باشد، سود دریافت می‌کنید. در رابطه با این دارایی‌ها به محض برداشت از والت، سوددهی نیز متوقف خواهد شد. هر ارز دیجیتالی زمان انتظار مختص به خود را دارد. توجه داشته باشید که با قفل کردن دارایی مورد نظر در والت صرافی، امکان ترید و معامله تا زمان برداشت، دیگر امکان‌پذیر نیست. البته در این حالت هر زمان که بخواهید با انتخاب گزینه Redeem قادر به خارج کردن دارایی از حالت استیک هستید، اما اگر پیش از اتمام زمان لازم برای قفل شدن این کار را انجام دهید، هیچ سودی به شما تعلق نخواهد گرفت.
در حال حاضر ارز دات (DOT) با 32.79 درصد، بیشترین سود استیکینگ قفل شده را در صرافی بایننس به‌همراه دارد. البته باید این نکته را مدنظر داشت که درصد سودهای ارائه شده در طول زمان و بسته به وضعیت مشارکت‌کنندگان در استیکینگ، تغییر می‌کند.
نکات مهم در رابطه با استیکینگ قفل شده:
- APY: سرنام عبارت Annual Percentage Yield و به معنای بازده درصدی سالیانه است. بنابراین تمامی این سودها به صورت سالیانه بوده و با قفل کردن دارایی به صورت ماهانه، سود نیز به تعداد ماه‌ها شکسته می‌شود.
- (Duration (Days: تعداد روزهایی است که برای ارز دیجیتال مورد نظر قابلیت استیکینگ قفل شده وجود دارد. بنابراین در این حالت بسته به ارز مورد نظر، امکان Stake به صورت 15 روزه، 30 روزه، 60 روزه یا 90 روزه وجود خواهد داشت.
- Minimum Locked Amount: مقدار حداقلی لازم برای استیکینگ را نشان می‌دهد. به عنوان مثال، برای کسب سوددهی از استیکینک DOT، باید حداقل 10 واحد رمز ارز دات داشته باشید.
استیکینگ سرد (Cold Staking)
استیکینگ سرد را می‌توان زیرمجموعه استیکینگ قفل شده در نظر گرفت. این روش اشاره به ذخیره یک ارز دیجیتال در والت سردی دارد که به اینترنت متصل نخواهد شد. این نوع از ذخیره‌سازی یک ارز دیجیتال را می‌توان از طریق یک کیف پول سخت افزاری انجام داد. برخی از شبکه‌های بلاک چینی، امکان ذخیره آفلاین دارایی‌ها را فراهم می‌کنند. این روش استیکینگ از امنیت بالاتری برخوردار است. بدیهی است تا زمانی که هودلر، دارایی خود را در همان کیف پول نگهداری کند، سود دریافت خواهد کرد. اما به محض انتقال دارایی، این پاداش متوقف خواهد شد. از طرف دیگر، علاوه بر امنیت بالای این روش، Staking رمز ارزها مناسب افراد دارای سرمایه زیاد است.
استیکینگ منعطف (Flexible Staking)
مشابه استیکینگ قفل شده، استیکینگ منعطف نیز شامل نگهداری رمز ارز در یک والت ارز دیجیتال جهت پشتیبانی از عملیات یک شبکه بلاک چینی است. تفاوت این روش با Locked Staking در عدم نیاز به قفل شدن وجوه است. در این حالت، شما می‌توانید همراه با هولد کردن ارزهای دیجیتال، آن‌ها را ترید کنید. البته Flexible Staking نسبت به روش Locked سوددهی کمتری دارد.
پیش از به‌روزرسانی بایننس، استیکینگ منعطف یکی دیگر از گزینه‌های موجود برای کسب سود و درآمد منفعل از داریی‌ها بود. اما اخیرا این قسمت حذف شده است و به Flexible Saving تغییر یافته است.
سیوینگ یا پس‌انداز قفل شده (Locked Saving)
لاکد سیوینگ با نام فیکسد سیوینگ (Fixed Savings) نیز شناخته می‌شود. تفاوت سیوینگ با استیکینگ این است که در Staking، شما ارز را در کیف پول صرافی قرار داده و با این کار به پیشرفت شبکه بلاک چینی مربوطه کمک می‌کنید. اما در Saving در واقع ارز را به صرافی قرض می‌دهید و در ازای آن پاداش دریافت می‌کنید. در این حالت، مدت زمان نگهداری رمز ارز در والت صرافی کوتاه‌تر از حالت استیکینگ است. این قسمت همان سرویس وام دهی یا لندینگ بایننس است. در این حالت، نرخ سودآوری نسبت به سیوینگ منعطف بسیار بیشتر است. در این حالت نیز با توجه به اسم آن، باید حتما در مدت زمان مشخص دارایی در حساب صرافی بماند تا سود آن به حساب شما واریز شود. در صورت برداشت پیش از موعد مقرر، هیچ سودی به شما تعلق نخواهد گرفت.
سیوینگ یا پس‌انداز منعطف (Flexible Saving)
تفاوت حالت سیوینگ منعطف با قفل شده در این است که سود به صورت روزانه محاسبه شده و امکان برداشت در هر لحظه و زمانی وجود دارد، اما مشخصا مقدار سودآوری کمتر از حالت قفل شده خواهد بود.
دیفای استیکینگ (DeFi Staking)
دیفای استیکینگ نیز یکی دیگر از گزینه‌های موجود برای داشتن درآمد منفعل از صرافی بایننس است. نکات مربوط به این بخش همانند مدل Locked Staking و Flexible Staking است.
مزایا و معایب استیکینگ ارز دیجیتال
مزایا
اصلی‌ترین مزیت این روش، از بین رفتن اجبار خرید و نگهداری قطعات سخت افزاری گران قیمت برای تبدیل شدن به یک نود در شبکه‌ای غیر متمرکز است. حذف این نیاز، دغدغه بزرگ مصرف بالای انرژی را نیز برطرف می‌کند. از طرفی دیگر، تولید بلاک‌های جدید تراکنش‌ها به واسطه استیکینگ دستیابی به درجات بالاتری از مقیاس‌پذیری را امکان‌پذیر می‌کند.
برای کاربران، نگه داشتن تعداد زیادی از یک رمز ارز، احتمال انتخاب شدن به عنوان یک اعتبارسنج را افزایش می‌دهد. تنها معیار، افزایش دارایی خود از یک ارز دیجیتال مشخص است. این روش در مجموع در مقایسه با استخراج پایدارتر به نظر می‌رسد. اگر کمی با فرآیند ماینینگ آشنا باشید، می‌دانید چندین فاکتور در سودآور یا زیان‌ده شدن فعالیت دخیل هستند. در آنجا برخلاف تصور، همه چیز محدود به بالا بردن هش ریت نیست.
سخت افزار ماینینگ با گذر زمان مستهلک شده و از ارزشش کاسته می‌شود (سرمایه گذاری اولیه)، اما رمز ارزهای در استیک با گذر زمان ارزششان را از دست نخواهند داد (صرفا به خاطر معیار زمان، وگرنه احتمال ریزش بازار تمام ارزهای دیجیتال وجود دارد).
معایب
روند خرید رمز ارزها و سپس دریافت جایزه صرفا به خاطر نگه داشتن آن‌ها، در نگاه اول جالب به نظر می‌رسد، اما واقعیت این است که نباید منتظر دستاوردهای مالی چشم‌گیر باشید؛ پلتفرم‌ها و صرافی‌های استیکینگ ارز دیجیتال درصد سالیانه پایینی پرداخت می‌کنند، به همین دلیل جایزه، در مقایسه با پاداش به دست آمده از استخراج به مراتب کمتر است.
تصور کنید برای خرید سخت افزار ماینینگ، 40 میلیون تومان هزینه کرده‌اید و ماهیانه 2 میلیون تومان درآمد دارید. اگرچه ماینر قطعه‌ای مصرفی است و عمر مشخصی دارد، اما در عوض، درآمد قابل توجهی کسب می‌کنید. برای مقایسه، اگر مبلغ سرمایه گذاری را در استیکینگ به 80 میلیون افزایش بدهید، درآمد به جای افزایش، به زیر 1 میلیون تومان کاهش می‌یابد. این اعداد تقریبی هستند (مقایسه استخراج بیت کوین و استیکینگ کاردانو) و برای ارائه دیدی کلی از اختلاف درآمد بین PoW و PoS ارائه شدند.
یک مشکل دیگر، ریسک نگه داشتن آنلاین رمز ارزها است. اگر یک صرافی یا در کل پلتفرم که دارایی‌تان را در آن استیک کرده‌اید هک شود، احتمال سرقت سرمایه شما وجود دارد. مشکل فقط هک شدن نیست. با استیک کردن یک ارز دیجیتال در واقع کنترل (کلید خصوصی) آن را در اختیار یک واسطه قرار می‌دهید. پس باید به آن اعتماد کافی داشته باشید.
در اختیار داشتن سکه‌های بیشتر، قدرت را افزایش می‌دهد، به همین دلیل احتمال تضعیف خاصیت عدم تمرکز شبکه وجود دارد؛ افراد دارای سرمایه بیشتر، قدرت بیشتری کسب می‌کنند، همانطور که در سیستم‌های مبتنی بر اثبات کار نیز عده‌ای می توانند با خرید چند صد ماینر و راه‌اندازی یک مزرعه با هش ریت قوی تری به دست آورند. پس همچنان سرمایه زیادتر، مساوی قدرت بیشتر و درآمد بالاتر است.
آینده‌ی استیکینگ
ارائه‌ی خدمات استیکینگ در صرافی‌های ارز دیجیتال باعث شده است این سیستم‌ها برای افرادی که دانش فنی زیادی در مورد استیک ندارند یا سرمایه‌ی آن‌ها برای این کار کم است، به یک گزینه‌ی محبوب تبدیل شوند.
طبق اعلام شرکت سهام‌داری Staked، پاداش سالانه‌ی پیش‌بینی‌شده در سه‌ماهه‌ی دوم سال جاری برای استیک ارزهای دیجیتال، ۱۲٫۵ میلیارد دلار است. تحقیقات جی‌پی مورگان نشان می‌دهد که این رقم تا سال ۲۰۲۵ به ۴۰ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت.
یکی از دلایل محبوب شدن استیکینگ و مکانیزم گواه بر سهام این است که در فرایند استخراج صدمات زیادی به محیط زیست وارد می‌شود و این در حالی است که استیکینگ روشی سازگار با محیط زیست محسوب می‌شود. علاوه بر این، راه‌اندازی شبکه‌های مقیاس‌پذیر بر اساس مکانیزم گواه بر سهام، آسان‌تر است.
یکی از دلایل آن، روند کلی رمزنگاری به سمت اثبات سهام است که با انتقاد از اثبات کار به دلیل تأثیر آن بر محیط زیست تقویت می‌شود. همچنین راه‌اندازی و مقیاس‌بندی شبکه جدید بر اساس اثبات سهام آسان‌تر است.
اتریوم در جایگاه دومین ارز دیجیتال برتر جهان قرار دارد و مهاجرت این شبکه به اتریوم ۲٫۰ و بهره گرفتن از مکانیزم گواه بر سهام، به‌احتمال زیاد باعث خواهد شد استیکینگ سهم بیشتری در کل بازار ارزهای دیجیتال داشته باشد.
