متاورس Metaverse چیست و چه کاربردهایی دارد ؟
متاورس ترکیبی از واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و اینترنت است. فناوری و تکنولوژی متاورس و ارتباطش با بلاک چین و ارز دیجیتال را بررسی میکنیم.
احتمالا در ماههای گذشته کلمه «Metaverse» به گوشتان خورده است. یا شاید در جایی خوانده باشید که متاورس قرار است جایگزین اینترنت شود. شاید هم اصلا قرار است ما در آنجا زندگی کنیم. شاید فیسبوک (یا Epic یا Roblox یا صدها کمپانی کوچکتر دیگر) در تلاش برای گرفتن کنترل آن هستند. یا شاید به توکنهای NFT ربط دارد. در این مطلب، درباره مفهوم متاورس که جنبش اصلی آن میان عامه مردم از تغییر نام فیسبوک آغاز شد و درباره ی نقش آن در دنیای کریپتو و ارز دیجیتال صحبت میکنیم.
متاورس چیست؟
متیو بال، سرمایهگذار و رئیس سابق استراتژی در آمازون استودیوز، متاورس را با هفت ویژگی توصیف کرده است: متاورس همیشه فعال و «روشن» است؛ بهصورت زنده و در زمان واقعی تجربه میشود؛ میتواند میزبان هر اندازه مخاطب باشد؛ دارای اقتصادی کاملا پویا و مختص به خود است؛ در سراسر پلتفرمها و دنیاهای دیجیتال و فیزیکی گسترده شده است؛ امکان انتقال داراییهای دیجیتال در سراسر این پلتفرمها وجود دارد؛ تجربیات و محتوای آن توسط کاربران و شرکتهای بزرگ ایجاد میشود.
به عبارت دیگر، متاورس شبکهای بسیار گسترده از محیطهای مجازی همیشه فعال است که در آن افراد میتوانند در قالب آواتار یا به کمک عینکهای واقعیت افزوده با یکدیگر و اشیا دیجیتال اطراف خود تعامل داشته باشند؛ یعنی ترکیبی از واقعیت مجازی همهجانبه، بازی نقشآفرینی آنلاین چندنفره و وبگردی.
آیا متاورس جانشین اینترنت امروزی می شود؟
متاورس Metaverse واژهای ترکیبی متشکل از meta به معنی «فراتر» و universe به معنی «جهان» است و میتوان آن را «فراتر از جهان» ترجمه کرد. این اصطلاح برای اولین بار در کتاب علمیتخیلی «سقوط برفی» (Snow Crash) نوشته نیل استفنسون در سال ۱۹۹۲ به کار برده شد. این نویسنده آمریکایی از واژه متاورس برای توصیف نوعی دنیای مجازی استفاده کرده بود که در آن قهرمان داستان در قالب آواتار خود با دیگران معاشرت میکند، خرید میکند و حتی دشمنان دنیای واقعی خود را شکست میدهد. البته خود مفهوم دنیایی شبیه متاورس پیش از این کتاب، در سال ۱۹۸۴ و با رمان سایبرپانکی نیورومنسر (Neuromancer) نوشته ویلیام گیبسون به شهرت رسیده بود.
وقتی چراغها را روشن میکنیم یا در یخچال را باز میکنیم، میدانیم که این برق است که آنها را به کار میاندازد، اما معمولا به طرز کار آن فکر نمیکنیم. به همین ترتیب، هوش مصنوعی، حسگرها و ارتباطات بین ربات با دستگاه «جریان برقی» خواهند بود که متاورس را به کار میاندازند. در آیندهای دور یا شاید نزدیکتر از آنچه تصور میکنیم، دنیای فیزیکی ما به حجم بینهایت عظیمی از داده تبدیل میشود که میتوان آنها را با کامپیوتر پردازش کرد، رویشان کلیک کرد یا در میان آنها قدم برداشت و مثل سرچ گوگل، جستجو کرد. در این دنیا رابطها و روشهای جدیدی برای حرکت و ایجاد محتوا وجود خواهد داشت و ما واژهها و حتی معماری جدیدی برای میزبانی از نسخه دیجیتال خود و دنیای دیجیتال اطرافمان ایجاد خواهیم کرد.
این همگرایی جدید بین دنیای دیجیتال و دنیای فیزیکی مبتنی بر اینترنت 5G و 6G، رایانش کوانتومی و پردازندههای گرافنی است و نگاه ما به این دنیا از درون لنزهای عینکهای واقعیت مجازیمان خواهد بود.
متاورس که به توصیف بسیاری، جانشین اینترنت امروزی خواهد بود، نه به عنوان تنها یک مقصد واحد که تمام افراد قرار است روزی به آن وارد شوند، بلکه شبکهای پیچیده و متشکل از میلیونها مقصد، صدها نمایه و دهها مرورگر است. به گفته پیم دو ویت، بنیانگذار و مدیر اجرایی پلتفرم اشتراکگذاری کلیپ بازی Medal:
اینترنت مجموعه وسیعی از پروتکلها، فناوریها، کابلها و زبانها، بهعلاوه دستگاههایی برای دسترسی به آن و محتوا و تجربیات ارتباطی است. متاورس هم به همین شکل خواهد بود.
واقعیت مجازی «VR» در متاورس چیست؟
واقعیت مجازی «Virtual Reality» که به اختصار به آن «VR» میگویند یک دنیای دیجیتالی است که افراد با ورود به آن و با استفاده از عینکهای واقعیت مجازی با اشیاء و کلیه وقایه موجود در آن تعامل داشته باشند. به این صورت که کاربر با زدن این عینک وارد دنیای مجازی شده و در این دنیا میتواند تجربیات گوناگونی داشته باشد.
واقعیت افزوده «AR» در متاورس چیست؟
واقعیت افزوده یا «Augmented Reality» که به آن «AR» هم میگویند، در کنار واقعیت افزوده یا«VR» ابزار تحقق متاورس محسوب میشود. به عبارتی دیگر عبارت واقعیت افزوده، همانطور که از اسمش پیداست، ماهیت اضافهکنندگی دارد. یعنی یک شیء یا کاراکتر دیجیتالی را به یک فضا اضافه می کند.
اگر فیلمهای گارفیلد (Garfild)، دامبو (Dumbo)، سونیت خارپشت (Sonic the Hedgehog)، آلیس در سرزمین عجایب (Alice in Wonderland)، مالیفیسنت (Maleficen) و از این قبیل فیلمها را دیده باشیدکه در آنها شخصیتهای واقعی با شخصیتهای غیرواقعی مانند حیوانات یا حتی شخصیتهای کارتونی به بازی پرداختهاند بیشتر به مفهوم واقعیت فزوده پی میبرید.
هرچند مفهوم لایواکشن (Live Action) با مفهوم واقعیت افزوده متفاوت است، اما برای درک بهتر AR میتواند بسیار کمک کند. در حقیقت در واقعیت افزوده، تجربیات دیجیتالی، مانند این فیلمها، بدون هیچ واسطهای به دنیای فیزیکی ما اضافه میشوند و ما با آنها تعامل برقرار میکنیم.
سه مفهوم کلیدی متاورس
وقتی درباره متاورس صحبت میکنیم، مهم است با سه مفهوم کلیدی آن نیز آشنا شویم: حضور (presence)، تعاملپذیری (interoperability) و استاندارسازی (standardization).
«حضور» عبارت است از احساس بودن در فضای مجازی بهطور واقعی و ملموس و در کنار افراد دیگر. نتایج چندین دهه تحقیق نشان داده است که کیفیت تعاملات آنلاین با ایجاد حس حضور واقعی در این فضا بهبود پیدا میکند. این حس حضور هم از طریق تکنولوژیهای واقعیت مجازی مانند نمایشگرهایی که روی سر قرار میگیرند، ایجاد میشود.
مفهوم کلیدی دوم که متاورس را از تجربه کنونی ما از اینترنت متفاوت میکند، «تعاملپذیری» است. تعاملپذیری به این معنا است که ما در متاورس میتوانیم از مقصدی به مقصد دیگر سفر کنیم، درحالیکه تمام داراییهای دیجیتال خود از جمله آواتار و آیتمهای مجازی جمعآوریشده را به همراه داریم. مثلاً میتوانید پوسته تفنگی را که در بازی کانتر استرایک خریدهاید، در بازی فورتنایت استفاده کنید یا از طریق فیسبوک به دوستانتان هدیه بدهید. یا مثلاً میتوانید خودرویی را که در بازی راکت لیگ یا حتی وبسایت پورشه طراحی کردهاید، در بازی روبلاکس برانید.
مفهوم سوم «استاندارسازی» است که قابلیت تعاملپذیری بین پلتفرمها و سرویسها را در سراسر متاورس ممکن میکند. استانداردهایی که برای متاورس در نظر گرفته میشود، استفاده گسترده از آن را در سراسر دنیا امکانپذیر میکند. سازمانهای بینالمللی نظیر گروه تعاملپذیری متاورس باز این استانداردها را تعریف میکنند.
مزایای زندگی در متاورس
متاورس وضعیتی است که قرار است جانشین اینترنت کنونی شود و تمام محتوای آن را اما با محدودیتهای دسترسی بسیار کمتری به کاربران عرضه کند. پلتفرمهای آنلاین فعلی به کاربران اجازه میدهند در همان محدوده مختص هر سرویس تا حدودی آزادانه حرکت کنند، اما قابلیت تعاملپذیری بین پلتفرمی را محدود میکنند؛ مثلاً شما آزاد هستید هر چیزی را که دوست دارید در ماینکرفت بسازید، اما نمیتوانید آنچه را که در ماینکرفت ساختهاید به بازی فورتنایت منتقل کنید. این در حالی است که متاورس به کاربران امکان میدهد محتوای دلخواه خود را در هر پلتفرمی تولید کرده و آن را آزادانه در سراسر این جهان دیجیتال توزیع کنند.
بر خلاف اینترنت فعلی، کاربران متاورس تغییرات ایجادشده توسط کاربران دیگر را در لحظه و زمان واقعی تجربه خواهند کرد. اگر کاربری هرگونه تغییری در متاورس ایجاد کند، آن تغییر دائمی بوده و بلافاصله برای همه قابل مشاهده است. تداوم و قابلیت تعاملپذیری به کاربران امکان میدهد برخلاف اینترنت، هویت و تجربههای آنلاین خود را در سراسر متاورس حفظ کنند. به این معنی که در متاورس، کاربران دیگر نیازی به داشتن پروفایل جداگانه در توییتر، کاراکتری در فورتنایت و اکانت ردیت ندارند، بلکه میتوانند در تمام این پلتفرمها تنها خود واقعیشان باشند. این تداوم هویت، عاملی اساسی در شکلگیری نحوه خرید و مصرف محتوا توسط کاربران متاورس خواهد بود.
در متاورس با یک آواتار میتوان در تمام پلتفرمها حضور داشت
به لطف متاورس دیگر لازم نیست برای کار در محیط فیزیکی در دنیای واقعی حضور داشته باشیم؛ بلکه محل کار ما در همان متاورس خواهد بود. عینکهای واقعیت مجازی و محیط متاورس هم پای هم ساخته میشوند و در آینده نزدیک این عینکها کاربردهای زیادی در محل کار خواهند داشت.
مثلاً از این عینکها میتوان برای احراز هویت، به خاطر سپردن نام همکاران، بخشها و پروژههای که قبلاً با هم کار کردهاید و در کل بهعنوان پنجرهای از راه دور به درون دفاتر اداری، تأسیسات تولیدی و کارخانههای بستهبندی سراسر جهان استفاده کرد. عینکهای واقعیت مجازی میتوانند جایگزین گوشیهای هوشمند و لپتاپها شوند. تصاویر دیجیتالی، بازخورد لمسی، حسگرهای بیومتریک و پخش و ضبط صوتی همه از قابلیتهای زندگی در متاورس است و بینایی ماشین نیز جزء مهمی از این دنیا خواهد بود.
عینک AR همچنین میتواند با نشان دادن روند کار با دقیقترین جزییات ممکن، به افراد در اولین روز کاریشان کمک کند. در دنیایی که «از راه دور» بهسرعت در حال تبدیل شدن به عادت است، عینکهای AR میتوانند خانه ما را به محل کار، محل کار ما را به زمین بازی و زندگی ما را به جلوههای خلاقانه و رنگارنگی از آنچه هستیم، تبدیل کنند.
دسترسی به دنیای مجازی از طریق این عینکها همچنین به شرکتها این امکان را میدهد تا محصولات یا حتی نام تجاری خود را به شیوههای نوآورانه از نو تصور کنند؛ فرایندهای تجاری را تسریع کنند و پیش از تولید و توزیع محصول، نسخه مجازی آنها را آزمایش کنند. محققان و متخصصان پزشکی هم میتوانند با استفاده از نمونههای مجازی دقیق به کمک هوش مصنوعی، روشهای درمانی جدیدی را بدون به خطر انداختن سلامتی بیمار یا حتی حیوانات، امتحان کنند.
متاورس و دنیای بازیها
از نظر بسیاری، بازیهای ویدئویی پیشگامان متاورس هستند. بازیهایی نظیر روبلاکس، فورتنایت و انیمال کراسینگ که در آنها گیمرها میتوانند دنیای دلخواه خود را بسازند، برخی از ویژگیهای متاورس را در خود گنجاندهاند.
وقتی کمپانی اپیک در سال ۲۰۱۷ سراغ توسعه بازی فورتنایت رفت، قصد ایجاد متاورس را نداشت. اما چیزی که آن موقع بهعنوان یک بازی دفاع از قلعه معرفی شد که در آن گیمرها به مبارزه علیه زامبیها مشغول بودند، درست یک سال بعد به پدیدهای بینالمللی تبدیل شد.
با سرازیر شدن میلیونها گیمر به بخش بتل رویال بازی فورتنایت که چیزی شبیه فیلم «بازیهای گرسنگی» است، این شرکت بهسرعت شروع به اضافه کردن قابلیتهای اجتماعی به بازی، مانند چت صوتی و مهمانیهای رقص کرد. به گفته اپیک، درآمد این شرکت از بازی فورتنایت در مجموع بیش از ۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ بوده است و این ثروت هنگفت را از پولی که گیمرها برای خرید آیتمهای کاملا مجازی مانند لباسهای ابرقهرمانی یا کتوشلوار موزی برای کاراکترهایشان خرج کردهاند، به دست آورده است.
متاورس و دنیای فیلم و سریال
شاید تا تحقق متاورس زمان زیادی باقی مانده باشد و شاید دیدن چنین روزی به عمر هیچ یک از ما نرسد؛ اما میتوان جنبههایی از آنچه قرار است در آینده بخشی از واقعیت زندگی انسانها باشد، همین حالا در بازیهایی نظیر فورتنایت تجربه کرد یا به تماشای تصویری مفهومی از متاورس در فیلمها و سریالها نشست.
در بین فیلمهایی که جنبهای از متاورس را به تصویر کشیدهاند، بدون شک فیلم «بازیکن شماره ۱ آماده» به کارگردانی استیون اسپیلبرگ از بقیه مشهورتر است. در واقع، بسیاری از افراد برای توضیح متاورس این فیلم را پیشنهاد میدهند؛ اگرچه در این فیلم میبینیم که کنترل کل این دنیای مجازی تنها در دست یک شرکت است، درحالیکه در متاورس واقعی، شاهد دنیایی کاملا غیرمتمرکز خواهیم بود و هیچ شرکت یا نهادی نمیتواند در این دنیا حکمروایی کند.
با در نظر گرفتن این نکته، تماشای این فیلم نقطه شروع خوبی برای درک متاورس و تجربههای کاربری در واقعیت مجازی است. فیلمها و سریالهای دیگری که در آنها جنبهای از متاورس به تصویر کشیده شده شامل گزارش اقلیت (۲۰۰۲)، آواتار (۲۰۰۹)، ماتریکس (۱۹۹۲)، مرد آهنی (۲۰۰۸) سریال آپلود (۲۰۲۰)، سریال آینه سیاه، Altered Carbon و انیمیشن رالف خرابکار است.
متاورس و بلاک چین
متاورس نمایی از یک دنیای غیرمتمرکز است که کنترل و شکلدهی آن در دست کاربران و شهروندان آن است، نه یک نهاد دولتی یا بینالمللی. این شهروندان هم نیازمند پلتفرم و ارزی برای خرید و فروش محصولات دیجیتال خود هستند که مبتنی بر رمزارزها و تکنولوژی بلاک چین خواهد بود.
در حال حاضر شرکتهایی چون Decentraland و The Sandbox دنیاهای مجازی خلق کردهاند که در آنها گیمرها میتوانند به کمک رمزارزها سازههایی مثل شهربازی ایجاد کنند و حتی از آنها درآمد به دست آورند.
توکن های غیر قابل معاوضه (NFT) هم نقش اساسی در متاورس ایفا میکنند و به افراد مالکیت کامل شخصیتها، آیتمهای جمعآوریشده در بازی و حتی زمین مجازی خود را میدهند. برای مثال، NFT یک قطعه زمین مجازی در Decentraland اخیرا نزدیک به یک میلیون دلار فروخته شد که یکی از بزرگترین فروش این مدل توکنها تا به امروز است.
آینده متاورس
در عصر فناوری که در حال حاضر در آن زندگی میکنیم به لطف هوش مصنوعی و اینترنتیشدن کسب و کارها و روی کار آمدن شبکههای اجتماعی، زندگی بشر دچار تغییر و تحول اساسی شده است. اگر به ۱۰ سال پیش نگاهی بیاندازیم خواهیم دید فرق زندگی امروز ما با همین ۱۰ سال گذشته از زمین تا آسمان است.
متاورس (Metaverse) مقولهای است که امروزه بیش از گذشته شاهد محقق شده آن هستیم. دنیای جدیدی که فارغ از محدودیتهای اینترنت کنونی امکان ارتباطات و کسب تجربیات متنوع را برای همه فراهم میکند. در دنیای مجازی متاورس هر آنچه بخواهید در دسترس شماست، میتوانید شخصیت مورد علاقه خودتان را در آن بسازید و درست شبیه زندگی واقعی در آن زندگی کنید.
هر چیزی در این دنیا را میتوانید به صورت کاملا غیر متمرکز کنترل کنید بدون اینکه اختیار و مدیریت آن دست نهاد دولتی خاصی باشد. این همان نقطه اشتراک و ارتباط متاورس با فناوری بلاکچین است.
این را هم باید در نظر داشته باشیم که در کنار تمام مزایایی که پیشرفت فناوری برای ما به ارمغان آورده باعث شده بشر نسبت به قبل منزویتر شود. به لطف همین فناوری افرادی هستند که کسب و کارشان را به داخل منزل بردهاند و ارتباط اجتماعی و رفت و آمدشان به محیط خارج از منزل بسیار کمتر از گذشته شده است.
بنابراین یکی از بزرگترین معایبی که فناوری برای ما به همراه داشته همین انزوا و کمرنگشدن تعاملات اجتماعی است. حال دنیای برتر یا همان متاورس میآید تا کارها را خیلی آسان و در مقابل، انزوا را خیلی عمیقتر کند.